Ευθυμία Κάννερ

Επίκουρη Καθηγήτρια

canner[at]turkmas.uoa[dot]gr

3 ώρες εβδομαδιαίως

Γενικό περίγραμμα μαθήματος

Στο συγκεκριμένο μάθημα θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τη συγκρότηση και την πορεία του κρατικού και κοινωνικού σχηματισμού που ονομάζεται σύγχρονη Τουρκία. Θα εξεταστούν οι καινοτομίες που σηματοδοτούν οι κεμαλικές μεταρρυθμίσεις, οι συνιστώσες του κεμαλισμού, καθώς και οι διαρκείς επανερμηνείες του τελευταίου στην πορεία της τουρκικής δημοκρατίας. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα δοθεί στους κοινωνικούς κραδασμούς που οδηγούν στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής, όπως αυτός εκφράζεται με την εγκατάλειψη του μονοκομματικού κράτους, με τα κοινωνικά κινήματα της περιόδου 1960-1980, καθώς και με τις κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα.  Με τις τελευταίες θα συνδεθεί η ανάδυση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και θα εξεταστεί η πορεία του μέχρι σήμερα. 

Δομή

Εισαγωγή.

Άνοδος του τουρκικού εθνικισμού. Αγώνας της Ανεξαρτησίας. Ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Πολιτικό κενό που προέκυψε μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Πολιτική ηγεμονία των εθνικιστικών δυνάμεων. Κοινωνικές ανακατατάξεις. Σταθμοί στην πορεία του Αγώνα της Ανεξαρτησίας ως την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας. Συνθήκη της Λωζάννης.

Βιβλιογραφία: Erik J. Zürcher, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, μτφρ. Βαγγέλης Κεχριώτης,    Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2004, σ.  192-228· Hamit Bozarslan, Ιστορία της Σύγχρονης Τουρκίας. Από την Επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι σήμερα, μτφρ. Μάρθα Οικονόμου, Σαββάλας, Αθήνα 2008, σ. 34-39.

Κεμαλικές μεταρρυθμίσεις: η ολοκλήρωση ενός κοινωνικού μετασχηματισμού (1923-1945).

Ανάλυση του περιεχομένου των πολιτικών, κοινωνικών και θρησκευτικών μεταρρυθμίσεων. Έμφαση στις καινοτομίες που συντελούνται στην κατεύθυνση της αποκοπής από το οθωμανικό παρελθόν και του εκδυτικισμού. Απόπειρα ερμηνείας των συγκεκριμένων επιλογών.

                      Βιβλιογραφία: Erik J. Zürcher, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, μτφρ. Βαγγέλης Κεχριώτης,    Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2004, σ.  229-231, 236-238, 253-268· Hamit Bozarslan, Ιστορία της Σύγχρονης Τουρκίας. Από την Επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι σήμερα, μτφρ. Μάρθα Οικονόμου, Σαββάλας, Αθήνα 2008, σ. 41-48· Paul Dumont, Κεμάλ. Ο δημιουργός της νέας Τουρκίας, μτφρ. Ιωάννης-Γρηγόριος Κασσεσιάν, Κούριερ-Εκδοτική, Αθήνα 1997, σ. 191-193.

Ο Κεμαλισμός ως ιδεολογία.

Ανάλυση των λεγόμενων «έξι βελών» της κεμαλικής ιδεολογίας.

Βιβλιογραφία: Erik J. Zürcher, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, μτφρ. Βαγγέλης Κεχριώτης,    Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2004, σ. 241-253, 272-274· Hamit Bozarslan, Ιστορία της Σύγχρονης Τουρκίας. Από την Επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι σήμερα, μτφρ. Μάρθα Οικονόμου, Σαββάλας, Αθήνα 2008, σ. 48-69· Gazi Mustafa Kemal, Nutuk. Ο μέγας ρητορκός, 2 τόμοι, μτφρ., Μάρω Μαυροπούλου, επιστημονική επιμέλεια, Ι.Θ.Μάζης, Παπαζήσης, Αθήνα 2009, τ.Α΄ , σ. 277

Κοινωνικές ανακατατάξεις, μετάβαση στον πολυκομματισμό και Δημοκρατικό Κόμμα (1945-1960).

Εσωτερικές οικονομικές και κοινωνικές ανακατατάξεις στο πλαίσιο των διεθνών εξελίξεων που δρομολογούνται μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι οποίες οδηγούν στην υπέρβαση του μονοκομματισμού. Ανάδυση Δημοκρατικού Κόμματος και η πολιτική που αυτό ακολούθησε κατά το διάστημα της διακυβέρνησής του.

  Βιβλιογραφία: Erik J. Zürcher, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, μτφρ. Βαγγέλης Κεχριώτης,    Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2004, σ. 274-314· Hamit Bozarslan, Ιστορία της Σύγχρονης Τουρκίας. Από την Επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι σήμερα, μτφρ. Μάρθα Οικονόμου, Σαββάλας, Αθήνα 2008, σ.71-76· Niyazi Kızılyürek, Κεμαλισμός. Η γένεση και η εξέλιξη της επίσημης ιδεολογίας της σύγχρονης Τουρκίας, Εκδ. Μεσόγειος/Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006, σ. 117-119.

Η Δεύτερη Τουρκική Δημοκρατία: η ταραγμένη περίοδος 1960-1980. Μαζικοποίηση της πολιτικής. Επανερμηνείες του Κεμαλισμού.

Πραξικόπημα 27^ης Μαΐου 1960. Χαρακτηριστικά Συνάγματος 1961. Ανάδυση νέων πολιτικών δυνάμεων. Φοιτητικό και εργατικό κίνημα. Νέο περιεχόμενο που αποδίδεται στον Κεμαλισμό από τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις στο συγκεκριμένο πλαίσιο.

Βιβλιογραφία: Erik J. Zürcher, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, μτφρ. Βαγγέλης Κεχριώτης,    Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2004, σ. 318-352· Niyazi Kızılyürek, Κεμαλισμός. Η γένεση και η εξέλιξη της επίσημης ιδεολογίας της σύγχρονης Τουρκίας, Εκδ. Μεσόγειος/Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006, σ. 110-135.    

Τουρκική οικονομία και πολιτικές συγκρούσεις κατά την περίοδο 1960-1980.

Πολιτική υποκατάστασης των εισαγωγών: πρόοδος εκβιομηχάνισης/οικονομικά προβλήματα. Πληθυσμιακή συσσώρευση στα αστικά κέντρα. Ενίσχυση επιχειρηματιών της τουρκικής περιφέρειας. Ερμηνεία των πολιτικών συγκρούσεων της περιόδου με βάση τα συγκεκριμένα δεδομένα.

Βιβλιογραφία: Νίκος Μούδουρος, Ο μετασχηματισμός της Τουρκίας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2012, σ. 110-143· Hamit Bozarslan, Ιστορία της Σύγχρονης Τουρκίας. Από την Επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι σήμερα, μτφρ. Μάρθα Οικονόμου, Σαββάλας, Αθήνα 2008, σ. 77-88.

Το  πραξικόπημα του 1980 και η Τρίτη Τουρκική Δημοκρατία.

Το πραξικόπημα της 12^ης Σεπτεμβρίου 1980 και οι επιπτώσεις του στην τουρκική πολιτική ζωή και κοινωνία. Κυρίαρχες ιδεολογικές αρχές. Σύνταγμα του 1982. Ανάδειξη του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας σε κυρίαρχη δύναμη και η πολιτική που αυτό ακολούθησε. Πρόσδεση της τουρκικής οικονομίας στη διεθνή αγορά:  οικονομικές μεταρρυθμίσεις Τουργκούτ Οζάλ.

Βιβλιογραφία: Erik J. Zürcher, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, μτφρ. Βαγγέλης Κεχριώτης,    Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2004, σ. 358-365, 391-398, 402-410· Hamit Bozarslan, Ιστορία της Σύγχρονης Τουρκίας. Από την Επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι σήμερα, μτφρ. Μάρθα Οικονόμου, Σαββάλας, Αθήνα 2008, σ. 88-103· Niyazi Kızılyürek, Κεμαλισμός. Η γένεση και η εξέλιξη της επίσημης ιδεολογίας της σύγχρονης Τουρκίας, Εκδ. Μεσόγειος/Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006, σ. 135-143.

Κοινωνικοί μετασχηματισμοί και πολιτικές ανακατατάξεις κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Ενίσχυση επιχειρηματικής αστικής τάξης. «Πράσινο κεφάλαιο»/ «Τίγρεις της Ανατολίας» και πολιτικό Ισλάμ. Νέα κοινωνικά πρότυπα και αποπολιτικοποίηση της τουρκικής κοινωνίας. «Βαθύ κράτος». Εμφάνιση νέων θεσμών της κοινωνίας των πολιτών. Κουρδικό ζήτημα.

Βιβλιογραφία: Erik J. Zürcher, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, μτφρ. Βαγγέλης Κεχριώτης,    Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2004, σ. 369-391· Niyazi Kızılyürek, Κεμαλισμός. Η γένεση και η εξέλιξη της επίσημης ιδεολογίας της σύγχρονης Τουρκίας, Εκδ. Μεσόγειος/Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006, σ. 144-167· Hamit Bozarslan, Ιστορία της Σύγχρονης Τουρκίας. Από την Επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι σήμερα, μτφρ. Μάρθα Οικονόμου, Σαββάλας, Αθήνα 2008, σ. 104-121.

Τουρκία, Ευρωπαϊκή Ένωση και εσωτερικές πολιτικές μετατοπίσεις.

Η κοινωνία και οι πολιτικές δυνάμεις της Τουρκίας απέναντι στην προοπτική της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση/ «φιλοευρωπαϊκές» και «αντιευρωπαϊκές» κοινωνικές δυνάμεις. Ανάδειξη νέων πολιτικών ηγεμονιών, απώλεια κοινωνικής νομιμοποίησης παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων και θεσμών. Ευρωπαϊκό κεκτημένο και πολιτικές μεταρρυθμίσεις.

Βιβλιογραφία: Niyazi Kızılyürek, Κεμαλισμός. Η γένεση και η εξέλιξη της επίσημης ιδεολογίας της σύγχρονης Τουρκίας, Εκδ. Μεσόγειος/Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006, σ. 185-202· Νίκος Μούδουρος, Ο μετασχηματισμός της Τουρκίας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2012, σ. 315-333.

Άνοδος και χαρακτηριστικά του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Η πολιτική του πορεία.

Εξέταση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης που συντέλεσαν στην άνοδό του σε συνάρτηση με τα πολιτικά διακυβεύματα των αρχών του 21^ου αιώνα. Η πορεία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης από το 2002 ως σήμερα. Αντιπαράθεση με το «κεμαλικό κατεστημένο». Πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Αυταρχισμός/ προώθηση κοινωνικού συντηρητισμού.

Βιβλιογραφία: Niyazi Kızılyürek, Κεμαλισμός. Η γένεση και η εξέλιξη της επίσημης ιδεολογίας της σύγχρονης Τουρκίας, Εκδ. Μεσόγειος/Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006, σ. 175- 185· Hamit Bozarslan, Ιστορία της Σύγχρονης Τουρκίας. Από την Επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι σήμερα, μτφρ. Μάρθα Οικονόμου, Σαββάλας, Αθήνα 2008, σ. 127-133, 139-142.

Νέες κοινωνικές ταυτότητες και το μέλλον της Τουρκίας

Αναδιανοηματοδότηση παραδοσιακών πολιτικών εννοιών του τουρκικού «πολιτικού λεξιλογίου» στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Η σημασία των εξεγέρσεων με αφορμή το Γεκζί παρκ και των αποτελεσμάτων των τελευταίων εκλογών. Τα πολιτικά διακυβεύματα στη σημερινή Τουρκία.

Συζήτηση/ σύνοψη μεθοδολογικών ζητημάτων. Θέματα προς διερεύνηση.  

Στο μάθημα εξετάζονται ιστορικές πηγές, ενώ τα ζητήματα που ανακύπτουν από το πρωτογενές υλικό τοποθετούνται στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο και εντάσσονται στο σχετικό θεωρητικό προβληματισμό, με τη βοήθεια της βιβλιογραφίας που διανέμεται κάθε φορά. Το μάθημα διεξάγεται υπό μορφή διαλόγου βάσει των πρωτογενών πηγών και της βιβλιογραφίας που δίνονται από πριν στους φοιτητές ή αναρτώνται στην ηλεκτρονική τάξη.

Στόχοι

• Να τοποθετηθεί η σύγχρονη Τουρκία στο ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο.
• Να κατανοήσουν οι  φοιτητές τις εξελίξεις σε μια μη δυτική κοινωνία όχι ως προϊόν μηχανιστικής εισαγωγής δυτικών αξιών, αλλά ως αποτέλεσμα «εγχώριων» επεξεργασιών.
• Να αναδειχθεί η σύζευξη του πολιτικού με το κοινωνικό στη διαδικασία της συγκρότησης του τουρκικού κράτους και των μετασχηματισμών που αυτό υφίσταται.
• Να αναδειχθούν οι ιδιαιτερότητες της Τουρκίας στο μουσουλμανικό κόσμο.
• Να συνδεθούν οι κοινωνικές εξελίξεις στη σύγχρονη Τουρκία με το διεθνή σχετικό θεωρητικό προβληματισμό.

Όλα αυτά, βεβαίως, συνδέονται με τον παράλληλο στόχο της εξοικείωσης των φοιτητών με την μελέτη και επεξεργασία ιστορικών πηγών.

Αξιολόγηση

Οι φοιτητές θα αξιολογούνται με βάση τις τελικές εξετάσεις και την εκπόνηση των γραπτών εργασιών. Οι εργασίες θα παρουσιάζονται στο τελευταίο μάθημα. Η τελική βαθμολογία του μαθήματος θα προκύπτει κατά 70% από τις τελικές εξετάσεις και κατά 30% από την πρόοδο, γραπτή εξέταση που διενεργείται περί τα μέσα του εξαμήνου.