Ιωάννης Θ. Μάζης

Καθηγητής

yianmazis[at]turkmas.uoa[dot]gr

Σύνολο ωρών διδασκαλίας: 3 + 8άωρο Εργαστήριο.

(3 ώρες εβδομαδιαίως Θεωρητική Διδασκαλία και 8 ώρες συνολικά επιπλέον για εργαστήρια Χαρτογραφίας κατά τον μήνα Μάιο)

Βασικός εκπαιδευτικός-μαθησιακός στόχος του μαθήματος σύμφωνα με το πνεύμα και τη γενικότερη στόχευση της κατεύθυνσης στην οποίαν το μάθημα προσφέρεται.

Το Μάθημα προσφέρεται και στις δύο κατευθύνσεις του Τμήματος. Στόχος είναι η κατάρτιση του φοιτητή σχετικά με την Οικονομικο-γεωγραφική παρουσίαση του Γεωσυμπλόκου της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και τις διαδράσεις του σε Γεωπολιτικό και Γεωστρατηγικό επίπεδο με τον εθνοτικο-κοινωνικό σχηματισμό της Τουρκίας.

Τρέχουσα υποδειγματική δομή (state-of-the-art) του περιεχομένου αντίστοιχων ή συναφών μαθημάτων σε ομοειδή Τμήματα της ημεδαπής/αλλοδαπής και οι πιθανές αποκλίσεις από αυτήν.

Α. Κατόπιν σχετικής έρευνάς μας σε σύγχρονους εξειδικευμένους Πανεπιστημιακούς Τομείς Γεωπολιτικής & Διεθνών Σχέσεων του Αγγλόφωνου και γαλόφωνου ακαδημαϊκού περιβάλλοντος¹ προκύπτει, επιλεκτικά, η εξής παρουσίαση υποδειγματικής δομής στη διδασκαλία της Οικονομικής Γεωγραφίας με ιδιαίτερη βαρύτητα στη Γεωπολιτική Συστημική Ανάλυση:

Ι) Διευκρινίζεται πρωτίστως η θεμελιώδης επιστημονική πραγματικότητα στο Θετικιστικό και Νεο-θετικιστικό πλαίσιο όπως αυτό διαμορφώνεται από τις κριτικές συμβολές των K. Popper, Imre Lakatos & Thomas S. Kuhn. Κατόπιν εισέρχεται στην φάση του προσδιορισμού της Γεωπολιτικής ως Οικονομικο-Γεωγραφικής Αναλυτικής Μεθόδου η οποία και έχει ως αντικείμενο την έρευνα των τεσσάρων βασικών πυλώνων της κατανομής και ανακατανομής της ισχύος στον Πλανήτη ένας έκαστος εκ των οποίων αποτελεί το έρεισμα για την παραγωγή αντιστοίχου Εξωτερικής Πολιτικής και Διπλωματίας (π.χ. Αμυντική Διπλωματία και Εξωτερική Πολιτική, Οικονομική Διπλωματία και Εξωτερική Πολιτική, Πολιτική Διπλωματία και Εξωτερική Πολιτική και Πολιτιστική Διπλωματία και Εξωτερική Πολιτική).

ΙΙ). Ακολουθεί η παρουσίαση των διαφόρων και διαφορετικών κλάδων της Γεωγραφικής Επιστήμης αλλά και η κατ' είδος και γένος παρουσίαση του θεμελιώδους υποβάθρου της Γωπολιτικής αναλυτικής μεθόδου: του Χώρου.

ΙΙΙ) Κατόπιν παρουσιάζονται τα κλασικά Γεωπολιτικά και Γεωστρατηγικά Υποδείγματα της Αγγλοσαξωνικής και Γερμανικής Σχολής όπως και οι θεωρητικές προσεγγίσεις της Γεωπολιτικής της Γαλλικής Γεωγραφικής Σχολής. Παρουσιάζονται επίσης και σχολιάζονται σε γενικό επίπεδο οι Θεωρίες της Εξάρτησης και του Κέντρου-Περιφέρειας.

ΙV) Στη συνέχεια και με γνώμονα πάντοτε τη διάκριση μεταξύ της Γεωπολιτικής και της Γεωστρατηγικής, ως συγκροτήσεις διαφορετικών οντολογικών χαρακτηριστικών, προχωρούμε στην παρουσίαση της Σύγχρονης Συστημικής Γεωπολιτικής Αναλύσεως, προς χρήση των σπουδαστών-ερευνητών που στοχεύουν στην διερεύνηση των διεθνών πολιτικών γεγονότων και των συναφών ανακατανομών ισχύος (αμυντικής, οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής) στο σύνολο των συστημάτων των εθνικών κοινωνικών σχηματισμών του πλανήτη (Εθνικο-κρατικών και  εθνοτικών) και των φαινομένων αλλά και των οντοτήτων που επηρεάζουν την συγκρότηση, τη δομή και τις διαδράσεις ισχύος μεταξύ των σχηματισμών αυτών.

Η ανωτέρω διδακτική δομή στοχεύει στο να καταστήσει τον φοιτητή ικανό να ανταποκριθεί i) στην έρευνα και τη μελέτη θεωρητικών και πρακτικών ζητημάτων του διεθνούς γίγνεσθαι αλλά και ii) στην μετάφραση και διερμηνεία αναλόγων αντικειμένων σε γραπτό και προφορικό περιβάλλον.

Ανάπτυξη του περιεχομένου του μαθήματος σε θεματικές ενότητες, οι οποίες καλύπτουν τις δεκατρείς (13) παραδόσεις ανά εξάμηνο, του μαθήματος

1) Επιστημολογική προσέγγιση στο πλαίσιο του Θετικισμού και Νεοθετικισμού της έννοιας της Επιστήμης.

2) Παρουσίαση του Επιστημονικού κλάδου της Οικονομικής Γεωγραφίας και των λοιπών Επιστημονικών κλάδων της Γεωγραφίας. Το αντικείμενο της Γεωγραφίας: Ο Χώρος. Πρωτογενείς και Δευτερογενείς Χώροι, Ειδικοί Χώροι και οι Γεωγραφίες τους.

3) Εισαγωγή στις Θεωρίες της Εξάρτησης: Νεομαρξιστικές θέσεις και φιλελεύθερες αντιθέσεις.

4) Εισαγωγή στη Μεθοδολογία της Συστημικής Γεωπολιτικής Ανάλυσης.

5)H έννοια του Συστήματος και η εφαρμογή της στην Ανάλυση του Διεθνούς γίγνεσθαι. Μεθοδολογία της Σύγχρονης Συστημικής Γεωπολιτικής Ανάλυσης. Κριτική στην Κριτική Γεωπολιτική (Geròid Thuathail).

6) Οι κλασικές ευρωπαϊκές σχολές Γεωπολιτικής και Γεωστρατηγικής: «Μια Γεωγραφία στην υπηρεσία του Κράτους» ή του «Πλανήτη»; Ορισμοί της Γεωπολιτικής και της Γεωστρατηγικής.

7) Η Γένεση της Γεωπολιτικής: Politische Geographie, και Friedrich Ratzel. Γερμανική κλασική Σχολή Γεωπολιτικής και Γεωστρατηγικής. [F. Ratzel, R. Kjellen, K. Haushofer].

8) Η Αγγλοσαξωνική Γεωγραφία, η κλασική Σχολή Γεωπολιτικής και η Γεωστρατηγικής (Sir Halford Mackinder, Nicholas Spykman).

9) Σύγχρονοι Αγγλοσάξωνες Γεωγράφοι (Νέοι Γεωγράφοι) -Γεωπολιτικοί (Sir Halford Mackinder, Nicholas Spykman). Η Αγγλοσαξωνική Κριτική Σχολή Γεωπολιτικής: Η παρανόηση της Γεωπολιτικής και η σύγχισή της με την Γεωστρατηγική (Géròid Thuathail: Critical Geopolitics).

10) Κλασική και Σύγχρονη Γαλλική Σχολή της Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής Ανάλυσης (Vidal de la Blache, Jacques Ancel, Alain Démangeon, Yves Lacoste).

11) Γεωγραφίες και Χώροι: Προτάσεις για την συγκρότηση μιας Νέας Συστημικής Προσέγγισης της Σύγχρονης Γεωπολιτικής Ανάλυσης. Προτάσεις και Θεωρητική προσέγγιση του Διδάσκοντος Καθηγητή.

12) Γεωγραφία και Γεωπολιτική της Ενέργειας στο Διεθνές Σύστημα.

13) Περί της Συγγραφής μιας Ερευνητικής-Επιστημονικής Εργασίας. Η άρθρωση της Εργασίας Γενικώς και Ειδικώς στην περίπτωση των Τομέων Διεθνών Σχέσεων και Γεωπολιτικής. Η Συμβολική της Συγγραφής της Ερευνητικής-Επιστημονικής Εργασίας.

Τρόπος εξέτασης του μαθήματος

Το μάθημα εξατάζεται αφενός γραπτώς, με συντελεστή βαθμολογίας 50% και αφετέρου με κατάθεση Γραπτής Απαλλακτικής Εργασίας 5-7000 λέξεων με συντελεστή βαθμολογίας 50%. Η κατάθεση των επί μέρους εργασιών των Εργαστηρίων, λαβάνεται υπόψη από το διδάσκοντα στη στρογγυλοποίηση της τελικής βαθμολογίας του φοιτητή (το ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής του ΕΚΠΑ δεν δέχεται πεδία με δεκαδική βαθμολογία).

Όροι και Δομή Γραπτών Απαλλακτικών Εργασιών:

Οι εργασίες είναι Ατομικές. Οι εργασίες πρέπει να κατατίθενται ολοκληρωμένες, το αργότερο, μέχρι την ημέρα των Εξετάσεων του Μαθήματος (στην Περίοδο των Εξετάσεων του Χειμερινού Εξαμήνου). Η ακριβής ημερομηνία κατάθεσης της εργασίας του φοιτητή πιστοποιείται από την κατάθεσή της στο e-class του διδάσκοντος Καθηγητού. Εάν ο φοιτήτής δεν κατοχυρώσει το μάθημα κατά την επαναληπτική περίοδο του Σεπτεμβρίου οφείλει να καταθέσει και πάλιν εργασία με θέμα διαφορετικό από αυτό το οποίο έχει καταθέσει την πρώτη φορά. Το θέμα το επιλέγει μεταξύ των προτεινομένων στον σχετικό κατάλογο του e-class του διαδάσκοντος Καθηγητού. Οι εργασίες πρέπει να έχουν την εξής δομή:

1) Εξώφυλλο: στο κέντρο της σελίδας, και στο ακρότατο πάνω μέρος του εξωφύλλου γράφεται η ονομασία του Τμήματος. Αμέσως στην από κάτω σειρά, γράφεται το έτος και το εξάμηνο καταθέσεως της Εργασίας (π.χ. Δ ́ έτος, 2009-2010, Ζ ́ εξάμηνο σπουδών). 1.2. Στα τρία τέταρτα του ύψους της σελίδας –μετρούμενου από τη βάση της- γράφεται ο τίτλος του Μαθήματος (Π.χ. Οικονομική Γεωγραφία & Γεωπολιτική της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και της Τουρκίας) και το όνομα του Καθηγητή (Εποπτεύων Καθηγητής Ι. Θ. Μάζης). 1.3. Αμέσως από κάτω (στο ήμισυ περίπου του ύψους της σελίδας), ευθυγραμμισμένος αριστερά και δεξιά, γράφεται ο τίτλος της Εργασίας (π.χ. Γεωπολιτική ανάλυση του ισλαμιστικού κινήματος στη Γόνιμη Ημισέληνο) 1.4. Αφήνοντας λίγο χώρο κάτω από τον τίτλο, γράφουμε τα ονόματα και τους αριθμούς μητρώου του Σπουδαστή. 1.5. Τελειώνουμε με την ημερομηνία καταθέσεως της εργασίας στο e-class του Καθηγητού. 2) Περίληψη /Abstract: Μέχρι 250 λέξεις όπου θα περιγράφονται: οι στόχοι που εκπληρώνονται στην εργασία, η μέθοδος που ακολουθήθηκε, η θεωρητική προσέγγιση που υιοθετήθηκε (εάν απαιτείται από τις ανάγκες του θέματος) και ο βαθμός εξάντλησης του θέματος. 3) Λήμματα / Key words: Μέχρι 10 λέξεις (για εύρος κειμένου από 5.000-7.000 λέξεις). 4) Κυρίως Κείμενο: από 5.000 μέχρι 7.000 λέξεις (Το ανώτατο όριο των 7.000 λέξεων, απαιτεί ένα συγκροτημένο, δομημένο καλά κείμενο και με έντονη προσωπική συμβολή από πλευράς του φοιτητή). 5) Υποσημειώσεις: Θα τίθενται όλες στο τέλος της σελίδας η οποία και τις αφορά. Το σύστημα θα είναι το Γαλλο-γερμανικό. Οι παραθέσεις εντός κειμένου, αποσπασμάτων άλλων συγγραφέων θα τίθενται εντός ελληνικών «κάτω» εισαγωγικών («»). Η παράθεση πρέπει να είναι μεταφρασμένη πάντα στην Ελληνική Γλώσσα σε περίπτωση ξενόγλωσσης πηγής. Η ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη άποψη του φοιτητού, συντεταγμένη κατά τα διδαχθέντα θεωρητικά και τυποτεχνικά πρότυπα αποτελεί και το βασικό μέτρο αξιολόγησης της εργασίας του φοιτητή.

Ακολουθούμενη βασική μεθοδολογία εσωτερικής αξιολόγησης στο πλαίσιο του μαθήματος.

Ακολουθούνται τα υποδειχθέντα πρότυπα της ΑΔΙΠ με ερωτηματολόγια τα οποία συμπληρώνονται ανώνυμα από τους φοιτητές.

Βασική και η ενδεικτική βιβλιογραφία του μαθήματος καθώς και τα διανεμόμενα συγγράμματα.

Α. Βασική Βιβλιογραφία του Μαθήματος

1) Ι.Θ. Μάζης, Μεταθεωρητική Κριτική Διεθνών Σχέσεων και Γεωπολιτικής. Το νεοθετικιστικό πλαίσιο, Παπαζήσης, Αθήνα 2012.

2) Ι.Θ. Μάζης, Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα νέο ελληνικό αμυντικό Δόγμα, Παπαζήσης, Αθήνα 2006.

Προτείνονται επίσης για επιπλέον συμπλήρωση της εικόνας της Κλασικής Σχολής των Γερμανών και Αγγλοσαξώνων Γεωγράφων-Γεωπολιτικών:

1) F. Ratzel, Ο Ζωτικός Χώρος, Προσκήνιο/Σιδεράτος, Αθήνα 2001.

2) Sir Halford Mackinder, Δημοκρατικά Ιδεώδη και Πραγματικότητα, Παπαζήσης, Αθήνα 2006

3) Επίσης προτείνεται το:Yale Ferguson & Richard Mansbach, Η Ουτοπική Αναζήτηση, Εισαγωγή-Επιμέλεια: Ι. Θ. Μάζης, Μτφση: Παναγιώτης Κριμπάς, [έκδοση στα ελληνικά 2009], Παπαζήσης, Αθήνα, 2009, για την κάλυψη της επιστημολογικής κριτικής της λεγομένης Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων, μέσω των προσσεγγίσεων  των K. Popper , Imre Lakatos & Thomas Kuhn, αλλά και των ευρύτερων εννοιών της επιστημονικής Μεθόδου στο Θετικιστικό και νεο-θετικιστικό πλαίσιο για την κρίση των θεωριών της Γεωπολιτικής και των προσεγγίσεων των σχολών σκέψης για την ανάλυση του διεθνούς γίγνεσθαι. προτείνεται το:

1)http://www.geographie.ens.fr/Le-Master-Geopolitique-de-Paris-1.html?lang=fr

1α) epi.univ-paris1.fr/05684778/0/fiche___pagelibre/&RF=epi-163

2) www.geog.umontreal.ca/programmes/cycle_1/index.html

3) www.fondchanoux.org/masterdegeopolitiqueaoste-sorbonne_1_0_576.aspx

4) www.ileri.fr/Cursus/Formations

5) www.alexandredelvalle.com/biographie.php

6) www.hei-hep.com/programmes-bachelor-1.php [HEI - HEP - Hautes Etudes Internationales - Hautes Etudes Politiques]

7) www.sant.ox.ac.uk/GEOPOLITICSOFENERGYSEMINARTRINITY2011.pdf, κ.τ.λ.