Ελένη Σελλά

Καθηγήτρια

elesella[at]turkmas.uoa[dot]gr

3 ώρες εβδομαδιαίως

1. Βασικός εκπαιδευτικός-μαθησιακός στόχος του μαθήματος σύμφωνα με το πνεύμα και τη γενικότερη στόχευση της κατεύθυνσης στην οποίαν το μάθημα προσφέρεται

Στόχος του μαθήματος είναι η παρουσίαση της φύσης της Μετάφρασης μέσα από διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις αλλά και της πράξης της μετάφρασης ως κοινωνικού διαγλωσσικού φαινομένου. Στις παραδόσεις του μαθήματος, γίνεται αναφορά και ανάλυση της ιστορικής εξέλιξης του πεδίου των μεταφραστικών σπουδών, των βασικών εννοιών και μεταφραστικών μοντέλων και πρακτικών, με εστίαση κυρίως στις σύγχρονες μεταφραστικές σπουδές. Βασικός άξονας προσέγγισης είναι η εξοικείωση των εκπαιδευόμενων με τον ρόλο της μετάφρασης ως διαπολιτισμικού φαινομένου στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον και η επίδραση των νέων τεχνολογιών στην πράξη και την έρευνα της μετάφρασης. Τομείς εξέτασης είναι: γλωσσολογία και μετάφραση, μεταφραστικά μοντέλα, η μεθοδολογία της μετάφρασης, η μεταφραστική διαδικασία, η μετάφραση ως πράξη διαπολιτισμικής επικοινωνίας, μετάφραση και υφολογία, τα μεταφραστικά βοηθήματα και η μεταφραστική θεωρία και πράξη.

2. Τρέχουσα υποδειγματική δομή (state-of-the-art) του περιεχομένου αντίστοιχων ή συναφών μαθημάτων σε ομοειδή Τμήματα της ημεδαπής/αλλοδαπής και οι πιθανές αποκλίσεις από αυτήν

Στα πανεπιστημιακά Τμήματα ανά τον κόσμο, των οποίων κύριο ή δευτερεύον πεδίο εστίασης είναι η μετάφραση, ως πράξη ή και ως διαδικασία, η επισκόπηση των περί μετάφρασης θεωριών αποτελεί κεντρικό γνωστικό αντικείμενο, το οποίο προσφέρεται στο πλαίσιο των εγκυκλίων προγραμμάτων σπουδών τους.

Ο πολυεπιστημονικός χαρακτήρας του πεδίου της Μετάφρασης, όπως καταγράφεται ενδεικτικά στο Holmes 1972, αντανακλάται στην ευρύτητα των προσεγγίσεων θέασής του, στα διάφορα εγκύκλια προγράμματα σπουδών. Με αυτό το δεδομένο, η δομή του οικείου μαθήματος επιχειρεί να καλύψει εν συνόψει την ιστορική διάσταση της εξέλιξης του πεδίου, για να επιχειρήσει την εξέταση, στο μέτρο του δυνατού, των βασικών εννοιών που διαμορφώνουν τη βάση προβληματισμού των «κύριων» μεταφραστικών-μεταφρασιολογικών σχολών. Η ανάπτυξη του μαθήματος στις επί μέρους θεματικές ενότητες δίνει το κύριο βάρος στις γλωσσολογικές προσεγγίσεις εξέτασης του μεταφραστικού φαινομένου, ως διεργασίας (process), επικοινωνιακού επιτελέσματος (product), και λειτουργίας (function). Επίσης, εξετάζονται ορισμένες από τις μείζονες σχολές σκέψης και τα επιστημονικά παραδείγματα (paradigms), στο πλαίσιο των μεταφραστικών σπουδών. Επιχειρείται εν τέλει μια λειτουργική σύνθεση των επί μέρους θεωρημάτων για τη μετάφραση, στο πλαίσιο ευρύτερων εννοιολογικών-περιγραφικών συνόλων.

3. Ανάπτυξη του μαθήματος σε θεματικές ενότητες και διδασκαλία του

1. Θεωρητικό πλαίσιο, Ανασκόπηση της Θεωρίας της Μετάφρασης, Η Μετάφραση ανά τον κόσμο. Φιλοσοφία της γλώσσας και Μετάφραση. Wilhelm von Humboldt, Ferdinand de Saussure.

2. Σχέσεις Γλωσσολογίας και Μετάφρασης (ενδεικτικώς, Jakobson, Mounin, Catford, Ladmiral, Nida & Taber, Martinet). Η έννοια της ισοδυναμίας.

3. Η μεταφραστική μονάδα, η συγκριτική προσέγγιση και το έργο των P. Vinay και J. Darbelnet.

4. Μετάφραση και ανάλυση λόγου και η διερμηνευτική θεωρία των Seleskovitch και Lederer.

5. Μηχανισμοί της μεταφραστικής πράξης – μοντέλα μεταφραστικής διαδικασίας. Η μετάφραση λογοτεχνικών και πραγματολογικών κειμένων. Η Θεωρία του μεταφράζειν του P. Newmark.

6. Οι φάσεις της μεταφραστικής διαδικασίας και η αναλυτική προσέγγιση του J. Delisle. Ο μηχανισμός της μεταφραστικής πράξης του C. Tatilon.

7. Μετάφραση και διαπολιτισμική επικοινωνία. Ζητήματα πραγματολογίας και μετάφρασης. Ενδεικτικά, η Θεωρία του Σκοπού και ο γερμανικός λειτουργισμός.

8. Κοινωνιογλωσσολογικές πτυχές της μετάφρασης. Ύφος και επίπεδο λόγου στη θεωρία και την πράξη της μετάφρασης. Το μοντέλο των B. Hatim και I. Mason. Οι κατά Halliday καταστασιακοί παράγοντες και η συμβολή τους στη μεταφραστική διαδικασία, το μετάφρασμα και τη συγκριτική ανάλυση των μεταφράσεων.

9. Μεταφραστικά καθολικά (Mona Baker), νόρμες και πιθανολογικοί νόμοι της μεταφραστικής συμπεριφοράς.

10. Θεωρία των Πολυσυστημάτων. Περιγραφικές και Συστημικές Μεταφραστικές Σπουδές. Itamar Even-Zohar, Gideon Toury, και η «Κοινωνιολογία των Κειμένων».

11. Μεταφραστικά βοηθήματα, μεταφραστική τεχνολογία και το νέο habitus του μεταφράζειν. Η επίδραση της Μηχανικής Μετάφρασης, της Υπολογιστικής Γλωσσολογίας στην πράξη και τις θεωρητικές προσεγγίσεις της Μετάφρασης.

12. Μετάφραση και παγκοσμιοποίηση. Ο ρόλος του μεταφραστή ως διαμεσολαβητή στο σύγχρονο πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον.

13. Η Μετάφραση και η Διερμηνεία σε πολυγλωσσικά - πολιτικά και οικονομικά - περιβάλλοντα (ΟΗΕ, ΕΕ, ΝΑΤΟ).

4. Τρόπος εξέτασης του μαθήματος

Γραπτή εξέταση (100% της βαθμολογίας)

5. Βασική μεθοδολογία εσωτερικής αξιολόγησης στο πλαίσιο του μαθήματος

Η αξιολόγηση της εκπαιδευτικής λειτουργίας (διδακτικής, ερευνητικής) ακολουθεί τις βασικές κατευθύνσεις και τη μεθοδολογία εσωτερικής αξιολόγησης του Τμήματος.

6. Βασική και Ενδεικτική Βιβλιογραφία του Μαθήματος

Βασική Βιβλιογραφία

Holmes, J.S. (1972 [2010]). Το Όνομα και η Φύση των Μεταφραστικών Σπουδών. Εισαγωγικά Σχόλια και Μετάφραση: Γ. Κωστοπούλου. Dictio (Επιστημονική Επετηρίδα 2008-2009. Τ.Ξ.Γ.Μ.Δ. Κέρκυρα: Ιόνιο Πανεπιστήμιο). 3(2010), 83-107.

Munday, J. (2002). Μεταφραστικές Σπουδές. Θεωρίες και Εφαρμογές. μτφση: Α. Φιλιππάτος. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Γούτσος, Δ. (2001) (επιμέλεια, μετάφραση). Ο Λόγος της Μετάφρασης. Ανθολόγιο Σύγχρονων Μεταφραστικών Θεωριών. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Κεντρωτής, Γ. (1996). Θεωρία και Πράξη της Μετάφρασης. Αθήνα: Δίαυλος.

Μπατσαλιά, Φ., Σελλά-Μάζη, Ε. (2010). Γλωσσολογική προσέγγιση στη θεωρία και τη διδακτική της Μετάφρασης. 2η έκδοση. Αθήνα: Παπαζήσης.

Σαριδάκης, Ι.Ε. (2010). Σώματα Κειμένων και Μετάφραση. Θεωρία και Εφαρμογές. Αθήνα: Παπαζήσης.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Baker, M. (2011). In Other Words. 2nd edition. London: Routledge.

Baker, M., Saldanha, G. (eds) (2009). Routledge Encyclopedia of Translation Studies. Abingdon: Routledge.

Bell, R.T. (1991). Translation and Translating: Theory and Practice. London: Longman.

Catford, J.C. (1965). A Linguistic Theory of Translation. An Essay in Applied Linguistics. Oxford: OUP.

Chesterman, A. (1997). Memes of Translation. The Spread of Ideas in Translation Theory. Amsterdam: John Benjamins.

Davis, K. (2001). Deconstruction and Translation. Manchester: St. Jerome.

Delisle, J. (1984). L'Analyse du Discours Comme Méthode de Traduction. Théorie et Pratique. Ottawa: Éditions de l'Université d'Ottawa.

Delisle, J., Lee-Jahnke, H., Cormier, M. (2008). Ορολογία της Μετάφρασης. Μτφση: Γεώργιος Φλώρος. Αθήνα: Εκδόσεις Μεσόγειος.

Eco, U. (2003). Εμπειρίες Μετάφρασης. Λέγοντας σχεδόν το ίδιο. Mτφση: Έφη Καλλιφατίδη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Even-Zohar, I. (2005). Laws of Cultural Interference. In: idem. Papers in Culture Research [http://www.tau.ac.il/~itamarez/works/papers/papers/laws-of-cultural-interference.pdf - 5.8.2011].

Gambier, Y. Doorslaer, L. van (eds) (2010). Handbook of Translation Studies

Vol. 1. Amsterdam: John Benjamins.

Gentzler, E. (2001). Contemporary Translation Theories. London: Multilingual Matters.

Gouadec, D. (2007). Translation as a Profession. Amsterdam: John Benjamins.

Guidère M. (2010). Introduction à la Traductologie. Bruxelles: De Boeck Université.

Halliday, M.A.K. (1978). Language as Social Semiotic. London: Arnold.

Hatim, B., Mason, I. (1990). Discourse and the Translator. London: Longman.

Hatim, B., Mason, I. (1997). The Translator as Communicator. London: Routledge.

Hermans, Th. (1999). Translation in Systems. Descriptive and System-oriented Approaches Explained. Manchester: St. Jerome.

Hickey Leo (ed) (1998). The Pragmatics of Translation. London: Multilingual Matters.

House J., Blum-Kulka S. (eds) (1986). Interlingual and Intercultural Communication. Tübingen: Gunter Narr Verlag.

Humboldt, W. von (1836). Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues. Berlin: Königlichen Akademie der Wissenschaften.

Koller, W. (1997/1992). Einführung in der Übersetzungswissenschaft. Heidelberg: Quelle & Meyer.

Ladmiral, J.-R. (2007). Θεωρήματα για τη Μετάφραση. Μτφση: Κατερίνα Κολλέτ, Μαρία-Χριστίνα Αναστασιάδη. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Lederer, M. (1994). La Traduction Aujourd'hui. Paris: Hachette.

Levý, J. (2011). The Art of Translation. Translated and edited by Patrick Corness. Amsterdam: John Benjamins.

Malmkjær, K. (2005). Linguistics and the Language of Translation. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Malmkjær, K., Windle, K. (eds) (2011). The Oxford Handbook of Translation Studies. Oxford: OUP.

Malone, J. (1988). The Science of Linguistics in the Art of Translation: Some Tools From Linguistics for the Analysis and Practice of Translation. N.Y.: State University of New York Press.

Mounin, G. (1963). Les Problèmes Théoriques de la Traduction. Paris: Gallimard.

Mounin, G. (2002). Οι Ωραίες Άπιστες. Μτφση: ΔΠΜΣ Πανεπιστημίου Αθηνών. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Neubert, A., Shreve, G. (1992). Translation as Text. Kent, OH: Kent State University Press.

Newmark, P. (1988). A Textbook of Translation. London: Prentice Hall.

Newmark, P. (1991). About Translation. Clevedon: Multilingual Matters.

Nida, E, Taber, C.R. (1969). The Theory and Practice of Translation. Leiden: E.J. Brill.

Nida, E. (1964). Toward a Science of Translating. Leiden: E.J. Brill.

Nord, C. (1997). Translating as a Purposeful Activity. Manchester: St. Jerome.

O'Hagan, M. (1996). The Coming Industry of Teletranslation. Clevedon: Multilingual Matters.

Olohan, M. (ed) (2000). Intercultural Faultlines. Manchester: St. Jerome.

Pym, A. (2004). The Moving Text. Translation, Localization and Distribution. Amsterdam: John Benjamins.

Pym, A. (2010). Exploring Translation Theories. London: Routledge.

Pym, A., Shlesinger, M., Simeoni, D. (eds) (2008). Beyond Descriptive Translation Studies. Investigations in Homage to Gideon Toury. Amsterdam: John Benjamins.

Reiss, K., Vermeer, H. (1984). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen: Niemeyer.

Robinson, D. (2003). Becoming a Translator: An Introduction to the Theory and Practice of Translation. Second Edition. London: Routledge.

Sager, J.C. (1994). Language Engineering and Translation. Consequences of Automation. Amsterdam: John Benjamins.

Saussure, F. de (1979). Μαθήματα Γενικής Γλωσσολογίας. Μτφση: Φ.Δ. Αποστολόπουλος. Αθήνα: Παπαζήσης.

Seleskovitch, D., Lederer, M. (1984). Interpréter pour Traduire. Paris: Didier.

Snell-Hornby, M. (1988). Translation Studies. An Integrated Approach. Amsterdam: John Benjamins.

Tatilon, C. (1986). Traduire. Pour une Pédagogie de la Traduction. Toronto: Éditions du GREF.

Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam: John Benjamins.

Venuti, L. (ed) (2004) . The Translation Studies Reader. 2nd edition. London: Routledge.

Vinay, J.P., Darbelnet, J. (1977). Stylistique Comparée du Français et de l'Anglais. Paris: Didier.

Wilss, W. (1982). The Science of Translation. Problems and Methods. Tübingen: Gunter Narr Verlag.